“Wat kunnen we doen voor Egypte?” vragen mensen zich af, vraagt u zich misschien af. “We moeten een noodhulpactie op touw zetten om die afgebrande kerken te herbouwen,” schiet het door je heen. Je wilt je hart laten spreken en zoekt een rekeningnummer om dat te doen. Onderaan dit bericht staan inderdaad rekeningnummers maar het is goed om daarvoor toch even pas op de plaats te maken.
Westerse godsdienst
Hoe u er zelf ook over denkt, u kent ongetwijfeld mensen die er bedenkingen bij hebben als moskees in Nederland met geld uit de Arabische wereld worden gebouwd. Als kerken in Egypte met westers geld worden gebouwd/herbouwd, roept dit al snel vergelijkbare bedenkingen op, en dat in een toch al gespannen situatie. “Waar ligt de loyaliteit van Egyptische christenen?,” zullen Egyptische moslims zich afvragen, bij ons als Egypte, Arabische wereld en Midden-Oosten, of bij de Verenigde Staten en Europa?
Hoewel het christendom in het Midden-Oosten is ontstaan en sinds de eerste eeuw onafgebroken in Egypte aanwezig is geweest en tegenwoordig meer aanhangers in Afrika en Azië heeft dan in het Westen, heeft het christendom nu eenmaal het imago een Westerse godsdienst te zijn. Willen we dat beeld bedoeld of onbedoeld met onze euro’s nog eens even onderstrepen?
Anti-Westers klimaat
Geldt het bovenstaande al in het algemeen, deze weken heerst er in Egypte een uiterst anti-Amerikaans en anti-Westers klimaat. De Moslimbroederschap heeft kritiek op Amerika, maar de moslims en christenen die achter het optreden van het Egyptische leger staan, wat betreft het afzetten van Morsi en het bestrijden van moslimbroederterrorisme, hebben nog veel meer kritiek op het Westen:
Waarom hebben westerse media en politici het over een militaire coup in Egypte terwijl het leger de stem van het volk heeft gehoord en het heeft verlost van een disfunctionerend president, zonder zelf de politieke macht te grijpen maar door deze over te dragen aan een interim-burger-president en -regering?
Waarom zeggen westerse media dat het leger met grof geweld vreedzame demonstranten dood terwijl het feitelijk met terughoudendheid en verlies van eigen manschappen de onschuldige burger verlost van gewapende demonstranten?
Waarom steunden westerse regeringen het regime van Morsi en willen ze juist nu, nu het land een betere weg is ingeslagen, de financiële steun stopzetten? Okay, zonodig kunnen ze hun geld houden, maar wat mankeert het Westen als het moslimbroeders de hand boven het hoofd houdt en steunt en normale vreedzame mensen niet?
Enkele jaren geleden was er nog veel waardering voor een speech die Obama in Egypte hield, maar nu balt zich alle haat tegen hem samen en kan hij maar beter geen voet op Egyptisch grondgebied zetten. Gelukkig heb ik bij mij in de wijk voldoende credit en word ik door niemand onheus bejegend, maar Westerse journalisten voelen zich op dit moment niet altijd prettig behandeld in Egypte (en soms is dat zelfs een eufemisme). In zo’n klimaat kan een helpende hand van Nederlanders een positief signaal zijn, maar onbezonnen hulp kan ook totaal verkeerd landen.
Geven 1: Tijd om te luisteren
De eerste vraag van Egyptische christenen aan mij als een gezicht van de kerken in Nederland is niet: “Geef ons geld om onze kerken te herbouwen,” maar: “Deel ons verhaal met het Westen, het verhaal van de vele verbrande kerken, zeker, maar vooral ook onze kijk op het optreden van het leger en politie tegen de Morsi en de moslimbroederschap. Laat het Westen begrijpen dat het afzetten van Morsi in de eerste plaats de wil van een groot deel van het volk is, zowel moslims als christenen, en dat de Moslimbroederschap niet zo’n onschuldige organisatie is als dat ze zich op het eerste gezicht misschien voordoet.” Soms is dit niet puur een vraag van Egyptenaren aan mij, maar echt een noodkreet: “Help, we moeten worden gehoord!”
Tegelijk ben ik toch voorzichtig. Het is gemakkelijk om mijn afschuw uit te spreken over de vele aanvallen op en brandstichtingen in kerken, etc. en eveneens gemakkelijk om te vertellen hoeveel moslims juist hebben geholpen om branden te blussen en kerken en christenen te beschermen. Maar moet ik partij kiezen in een toch wel ingewikkeld conflict? Juist tegenover Egyptische medechristenen kies ik de houding van luisteren èn vragen stellen. Enkele studenten die deze zomer op ons seminarie hier verblijven noemen mij vanwege die vragen gekscherend moslimbroeder, maar ze nodigen me iedere volgende avond toch weer uit om thee te komen drinken. Met deze voorzichtigheid en armslag wil ik dan toch wel het verzoek van mijn Egyptische vrienden overbrengen: als u het Engels voldoende beheerst en iets wilt geven voor Egypte, geef dan nu wat van uw tijd en lees bijvoorbeeld de volgende stemmen van (protestantse) Egyptische christenen:
1. Dr. Safwat Marzouk, een Egyptisch theoloog die al een aantal jaar in de Verenigde Staten woont maar afgelopen januari nog gastcolleges gaf aan ons seminarie hier in Caïro, publiceerde vrijdag 16 augustus een veelvuldig aanbevolen artikel in The Huffington Post getiteld “We Pray for the Future.” Hij schrijft onder andere:
Western media is showing one aspect of the story; violence against the Muslim Brotherhood is by no means acceptable. Yet, it is time for the western media to show the other side of the coin. Muslim Brotherhood supporters are not as peaceful as they speak of themselves. My siblings and their families have been home horrified of going down the street only watching the smoke and the fire ascend from their local churches in their town in upper Egypt. Christians are paying a heavy price for being politically active. We mourn and grieve violence and sectarianism. We pray for peace and justice and stability in Egypt. We pray for the Christian community to continue to embody the love, patience and meekness of Christ. We pray for the future so that these acts of violence would not create forms of terrorism or oppression. Lees het gehele artikel.
2. Sami Yacoub, een Egyptische drukker en uitgever van christelijke boeken met veel contacten in Nederland, schreef 17 augustus aan vrienden en relaties een brief die breder gedeeld mocht worden en waarin hij tegenover “het duidelijk bevooroordeelde standpunt” van de meeste Westerse media een samenvatting geeft van “wat feitelijk plaatsvindt in Egypte.” Dat klonk mij iets te pretentieus in de oren, maar een zeer gerespecteerd en ontwikkeld Egyptenaar raadde mij deze brief juist aan. Sami Yacoub schrijft onder andere:
As the military was in pursuit of criminal Islamists who had shot dead a military official, after opening fire on the terrorists’ vehicle, military officials discovered a little girl in the vehicle, who was unintentionally shot dead in the pursuit! What parent would allow their child to be offered as a sacrifice on the altar of political conflict like this? While my heart was broken seeing these awful violations of Christian values and basic human rights, I was shocked at the silence of Western media about such crimes, insisting that these were “peaceful demonstrations” by “peaceful protestors”! Lees de gehele brief.
3. Dr. Terence Ascott van de bekende christelijke Arabische televisiezender Sat7 schreef 15 augustus een persbericht over de huidige situatie in Egypte, getiteld “Understanding the Present Situation in Egypt,” dat hij mede in naam van Dr. Ramez Atallah, directeur van het Egyptisch Bijbelgenootschap en Ds. Fayez Ishaq, één van de predikanten van Kasr al-Dubarrah, de grootste protestantse kerk in Caïro, deed uitgaan. Hij zegt onder meer:
The Muslim Brotherhood have been, and remain very effective in portraying themselves as the victims to the media, pointing to how Morsi had been “democratically” elected and that the army “coup” was a major setback to the country’s democratic progress. They have known what buttons to push with the Western press and this seems to be the version that most of the World is hearing – but it is not a version of truth that resonates with the vast majority of Egyptians.
And, while the loss of life these past few days has been most regrettable it has not only been Muslim Brotherhood supporters that have died, and there has been scant reporting on the Muslim Brotherhood’s attempts to destabilise Egypt, its calls for violence against the government and its supporters; and there has been a total lack of reporting concerning weapons that the Brotherhood had in the camps and used against the army as it sought to dismantle the sit-ins. Lees het gehele persbericht.
4. Ds. Refat Fathy, algemeen secretaris van de presbyteriaanse kerk in Egypte (de “Synode van de Nijl”), schreef donderdag 15 augustus in een brief aan verschillende partners:
These elements that espouse violence in the Egyptian society do not believe in the transition to democracy, or acceptance of the other, or community dialogue. On the contrary, they seek to control the government, by mixing religion and politics, and exploiting the religious sentiments of ordinary people. For this reason, this Islamist movement opposed all state institutions (the army, police, judiciary, media, Al-Azhar), and neglected the people’s demand and needs, and appointed its supporters in national leadership positions. De gehele brief is onderaan het bericht te vinden waar deze link naar toeleidt.
Dit zijn woorden die gehoord willen worden. Naar ik aanneem zijn het geen laatste woorden: deze stukken zijn inmiddels allemaal een week oud en ieder zal op eigen wijze verder aan het verwerken zijn wat er is gebeurt. Wie zich echter na deze stukken zich afvraagt hoe binnen de Moslimbroederschap nu zelf tegen de gebeurtenissen van de afgelopen tijd en in het bijzonder vorige week wordt aangekeken kan bijvoorbeeld het volgende interview met een jeugdsecretaris van de aan de broederschap gelieerde Partij voor Vrijheid en Gerechtigheid lezen: “The People Chose Us: Inside the Mind of the Muslim Brotherhood.”
Geven 2: Gebed, gezang, groet
De Protestantse Kerk in Nederland (PKN) en organisaties daarbinnen zoals Kerk in Actie en GZB hebben vorige week opgeroepen tot gebed voor de situatie in Egypte. Van een heel aantal predikanten heb ik gehoord dat ze afgelopen zondag in de kerk voor Egypte hebben gebeden en ook dat ze dit komende zondag nogmaals willen doen. Andere kerkgenootschappen hebben misschien niet alle een officiële gebedsoproep gedaan, maar ook daar is Egypte ongetwijfeld niet vergeten. Daarnaast hoor ik dat mensen ook thuis in hun persoonlijke gebeden Egypte gedenken. De gebedsoproep van de PKN omvatte een voorbeeldgebed. Voor wie naar nog meer woorden zoekt: de Duitse kerk in het Rijnland heeft ook een gebed voor Egypte gepubliceerd en dit is door ds. Matthijs Schuurman in het Nederlands vertaald.
Daarnaast hebben verschillende predikanten laten weten dat ze, als teken van verbondenheid, komende zondag een psalm of gezang laten zingen dat aansluit bij wat afgelopen zondag in de uitgebrande kerk in Minya werd gezongen en maandag in Nieuwsuur te horen was. Zie hier enkele suggesties daarvoor. Uiteraard kunt u de suggesties ook buiten de
Ter bemoediging van de christenen in Minya kunt u / kun je ook een goede wens of bemoediging schrijven en als reactie op het blogbericht “‘No Hate Was Being Preached’: Praying in a Burnt Church” achterlaten. Als u/je in het Engels schrijft, leest ds. Sameh Ibrahim uit Minya zelf wat u gelezen heeft en kan hij dit met zijn gemeente delen.
Geven 3: Geld
Maar goed, uiteindelijk willen u en jij het niet bij woorden laten maar de daad bij het woord voegen. Gelukkig zijn er organisaties die niet zomaar onbezonnen geld gaan strooien in een vreemd land, maar al jarenlang relaties hebben opgebouwd met partnerkerken en -organisaties in Egypte en luisteren naar wat deze partners adviseren. Zij maken zo goed mogelijk inschatting waar geld geen problemen veroorzaakt maar juist verlicht en helpt positieve initiatieven te realiseren. Ik wijs hier op drie mogelijkheden:
In Egypte steunt Kerk in Actie projecten van het Bijbelgenootschap (Kingo), met een netwerk van boekenwinkels en een programma voor jongeren en kinderen. Kerk in Actie steunt het Centrum voor “Arab West Understanding” dat onafhankelijk onderzoek doet naar moslim-christen relaties in Egypte en daarover informeert en documenteert (Interculturele-dialoog-en-vertaalwerk). Kerk in Actie steunt de stichting Bless (Armoedebestrijding-Koptisch-Orthodoxe-Kerk), voor diaconaat van de Koptisch Orthodoxe Kerk in Egypte. Incidenteel heeft Kerk in Actie het werk van de christelijke tv-zender Sat7 ondersteund, bijvoorbeeld bij een programma over mensenrechten.
Net als haar partners in Egypte vindt Kerk in Actie dat het geweld dat nu plaatsvindt, moet worden aangepakt. Europa zou Egypte daar in kunnen steunen. Maar dat gebeurt niet als we Egypte isoleren en zo de gematigde krachten daar in de steek te laten. Opschorten van samenwerking zal door velen juist worden uitgelegd als westerse steun voor ondemocratische krachten in de Egyptische samenleving.
Kerk in Actie pleit er daarom voor dat de Nederlandse overheid niet alleen aandringt op snelle verkiezingen, maar ook aanbiedt om de rechtstaat en de rechtshandhaving in Egypte te helpen versterken. Dit zou een welkome bijdrage kunnen zijn van Nederland voor de Egyptische samenleving als geheel, inclusief christenen en andere minderheidsgroepen.
Bijdragen aan het werk van Kerk in Actie met de partners in Egypte kan door uw bijdrage over te maken op banknummer 456 onder vermelding van ‘’Steun kerken in Egypte’’. U kunt ook online doneren. Zie het volledige bericht.
In Egypte zijn naast veel kerken onder andere ook twee Bijbelwinkels in de steden Minya en Asyut verwoest. Bijbelgenootschappen in diverse westerse landen hebben samen op zich genomen de herbouw en herinrichting van de Bijbelwinkels mogelijk te maken. In Nederland probeert men voor dit specifieke doel 7000 euro te verzamelen. Het is mij niet bekend of dit bedrag inmiddels al bijeen is gebracht door gulle gevers of nog niet.
Vanwege de nauwe relatie tussen GZB (de organisatie die mijn werk in Egypte mogelijk maakt) en Luisterend Dienen vraag ik in het bijzonder aandacht voor Luisterend Dienen:
Luisterend Dienen heeft via de Protestantse Kerk [in Nederland] en de GZB directe contacten met de kerken en christenen in Egypte. We willen hen steunen waar we kunnen. Zij vragen ons om steun als ze investeren in goede relaties tussen de gematigde krachten in het land. De Egyptische kerken zijn vooralsnog terughoudend in het herbouwen van hun gebouwen met steun uit het westen, omdat dit olie op het vuur zou kunnen gooien. We steunen de kerken in Egypte op allerlei andere manieren, om effectief en relevant kerk te zijn in hun eigen samenleving. Help ons daarbij! Giften kunnen worden gestort op rekeningnummer 76035 t.n.v. Luisterend Dienen, o.v.v. ‘Egypte’. Alvast hartelijk dank! Zie het volledige bericht.
Lees meer over projecten in Egypte via Luisterend Dienen. Lees ook meer over een project (Bijbelwinkels in Alexandrië) en het werk van een persoon (mijzelf) in Egypte via GZB.
Willem-Jan de Wit 