Hoeveel goeds er ook te zeggen valt over de Christelijke dogmatiek van dr. G. van den Brink en dr. C. van der Kooi, het werk voelt bij tijden toch wel erg Nederlands aan. Nu is dat op zichzelf ook geen ondeugd—binnen het geheel van de wereldwijde kerk heeft Nederlandse contextuele theologie een legitieme plaats en het is begrijpelijk dat een Nederlands studieboek daar in het bijzonder aandacht aan besteed—, maar de lezer moet zichzelf er dan wel aan blijven herinneren dat er meer is. En dan bedoel ik niet alleen dat er ook Duitse, Britse, en Noord-Amerikaanse theologen zijn—die komen bij Van der Brink en Van der Kooi geregeld aan de orde; enghartig provincialisme is hen vreemd. Nee, waar het om gaat zijn de minderheidsstemmen uit de rest van de wereld die feitelijk samen samen stem geven aan de meerderheid van het hedendaagse wereldchristendom. Wie deze stemmen op het spoor wil komen moet verder kijken dan de Christelijke dogmatiek en kan bijvoorbeeld beter terecht bij het werk van Veli-Matti Kärkkäinen.

Kärkkäinen geniet voor zover mij bekend niet zoveel bekendheid in het Nederlandse taalgebied, hoewel ik zijn werk op het spoor kwam omdat het bij boekhandel Den Hertog in Houten te koop stond en Van den Brink en Van der Kooi ook enkele keren naar hem verwijzen. Kärkkäinen is een Fin die in de jaren negentig enkele jaren theologie heeft gedoceerd in Thailand en nu systematische theologie doceert aan Fuller Theological Seminary in Amerika en oecumenica aan de Universiteit van Helsinki. In het afgelopen decennium heeft hij tal van overzichtswerken het licht doen zien.

Zo verscheen in 2002 bij Baker Academic zijn Pneumatology: The Holy Spirit in Ecumenical, International, and Contextual Perspective. In dit boek zet hij het hoofdstuk over kerkelijke perspectieven op de Heilige Geest in 776 met enkele pagina’s over de oosters-orthodoxe traditie, terwijl in het hoofdstuk over leidende hedendaagse theologen de Griekse bisschop John Zizioulas als eerste aan de orde komt voordat (voor Nederlandse theologen) vertrouwder namen vallen zoals Karl Rahner, Wolfhart Pannenberg en Jürgen Moltmann. In het hoofdstuk over contextuele pneumatologieën vraagt hij onder andere aandacht voor bevrijdings-, ecologische, feministische en Afrikaanse perspectieven op de Heilige Geest.

In zijn Christology: A Global Introduction (Baker Academic, 2003) en The Trinity: Global Perspectives (Westminster John Knox Press, 2007) vat hij de visies van tal van theologen op respectievelijk (de leer aangaande) Christus en de Drie-eenheid samen. In deze boeken komen we opnieuw John Zizioulas tegen en zijn er daarnaast diverse hoofdstukken gewijd aan Latijns-Amerikaanse, Afrikaanse en Aziatische theologen, met intigrerende titels zoals:

Christology in Latin America: Search for Freedom
Christology in Africa: Search for Power
Christology in Asia: Search for Meaning
John Sobrino: Christ as Liberator
Benezet Bujo: Christ as Ancestor
Stanley Samartha: Christ as Universal Savior
Leonardo Boff: Trinity as a Society of Equals
Justo L. González: God Who Is a Minority
Jung Young Lee: Trinity as an Embrace of Yin-Yang
Raimundo Panikkar: A Cosmotheandric Mystery of the Trinity
C. Nyamiti: Trinitarian Processions as Ancestral Relationships
A. O. Ogbonnaya: Trinity as Communitarian Divinity

In 2010 heeft Kärkkäinen bij Westminster John Knox Press een bronnenboek uitgebracht, getiteld Holy Spirit and Salvation: The Sources of Christian Theology, waarin hij theologen zelf aan het woord laat, variërend in het historisch deel van Origenes, Athanasius en pseudo-Macarius uit Egypte tot Calvijn, Jonathan Edwards en Abraham Kuyper en met ruime aandacht voor stemmen uit Afrika, Azië en Latijns-Amerika in het contemporaine deel.

Nadat men van al deze theologische stemmen, hetzij in samenvatting hetzij als brontekst, kennis heeft genomen, komt natuurlijk wel de vraag op hoe hiervan één samenzingend koor te vormen. Niet elke stem verdient hetzelfde gewicht, niet zozeer omdat westerlingen anders zouden moeten vrezen dat er te weinig ruimte blijft voor hun stem, maar omdat christenen uit Afrika, Azië en Latijns-Amerika zelf zich ook niet altijd volledig in de stem van individuele theologen van hun continent zullen herkennen.

In de tot nu toe genoemde boeken biedt Kärkkäinen bij de waardering van de verschillende stemmen slechts tot op zekere hoogte hulp. Hij biedt soms wel evaluaties en slotbeschouwingen, maar men houdt het gevoel dat er meer te zeggen is. In deze behoefte is hij nu echter aan het voorzien: enkele maanden geleden is bij Eerdmans Christ and Reconciliation, het eerste deel van zijn vijfdelige serie A Constructive Christian Theology for the Pluralistic World, verschenen. Dit werk is niet enkel in gesprek met niet-westerse theologie en sommige namen die eerder aandacht kregen blijven nu achterwege (bijvoorbeeld Zizioulas), maar het verraadt toch duidelijk de theoloog die verder heeft gekeken dan het gangbare Europese of Amerikaanse theologische discours.

Opvallend zijn ook de hoofdstukken die de relatie met andere godsdiensten behandelen (na een hoofdstuk getiteld “Contra Pluralism” waarin hij onder andere John Hick, Raimundo Panikkar en Paul F. Knitter van kritisch commentaar voorziet). Zo telt het hoofdstuk “Jesus Christ among Religions” de paragrafen “The Jewish Messiah — the Christian Messiah,” “Jesus in the Light of Islamic Interpretations,” “Jesus and Buddha,” and “Christ and Avatars” en het hoofdstuk “Christian Salvation among Religions” de paragrafen “The Messiah of Israel and the Savior of the Nations, “The Christian Theology of the Cross in Light of the Islamic Interpretation,” “Salvation and Savior in Buddhist Perspectives,” and “The ‘Spiritualization’ of Sacrifice in Hinduism.”

Kortom, zonder mijzelf nu meteen tot Kärkkäineniaan te verklaren komt het mij voor dat het werk van deze theoloog meer aandacht verdient, vooral omdat het in contact brengt met de hedendaagse wereldwijde theologie—meer aandacht in Nederland maar ook in Egypte waar men (merkwaardigerwijs en tegelijk begrijpelijkerwijs) vaak nog minder zicht heeft op niet-westerse theologie (afgezien van eigen Arabische theologen) dan in het westen.

Maar oordeel zelf: op EerdWord geeft Kärkkäinen zelf een toelichting op zijn vijfdelige serie.