“Goedemiddag,” hoor ik naast me terwijl ik met kandidaat Amged Adel Makram eind december door de dorpsstraat van het Nijldaldorp Deir al-Garnous wandel. “Goedemiddag”—in zuiver Nederlands wel te verstaan.

Ik kijk opzij en zie een man snel aan komen lopen, gewoon met een Egyptisch uiterlijk. Hij heeft gehoord dat er een Nederlander in het dorp is en vertelt me dat hij zelf tien jaar in Nederland heeft gewoond, maar nu al weer tien jaar in Egypte is. Hoewel hij het goed heeft gehad in Nederland, wilde hij daar liever niet trouwen en kinderen krijgen: het stond hem tegen dat hij vanwege zijn zwarte haren voortdurend naar zijn godsdienst werd gevraagd, in de verwachting dat hij moslim zou zijn—nee, hij is christen.

Heel het dorp is hier christelijk. “Het is hier heilige grond,” vertelt een andere man me, eveneens in het Nederlands, “de heilige familie heeft hier tijdens de vlucht naar Egypte uit de waterput gedronken.” Deze man geniet na jarenlange noeste arbeid in het Westland van zijn aow in Nederland, maar is nu met de feestdagen op bezoek in zijn geboortedorp.

Heel het dorp is christelijk, bevestigt ook kand. Amged, maar niet alles wat hier geschiedt, is even heilig. De hangjeugd rookt drugs en er zijn zedelijke misstanden. Voor menigeen heeft de kerkgang niet veel meer om het lijf dan op straat een beetje luisteren naar het geluid dat uit de speakers van de koptisch-orthodoxe kerk over het dorp galmt.

In de schaduw van de orthodoxe kerk staat de presbyteriaanse en verder is er nog een apostolische en een pinksterkerk. De verhouding tussen de drie protestantse kerken en de orthodoxe kerk is wat moeizaam. De presbyterianen hebben een hekel aan de maagd Maria, zo gaat het gerucht. Sommige orthodoxen komen toch naar de protestantse kerk, aangetrokken door de preken en gezangen die toegankelijker zijn dan de koptisch-orthodoxe mis. Tegelijk gehoorzamen ze het advies van de priester om giften af te dragen aan de orthodoxe kerk en niet aan een protestantse groep. Daarmee draait de presbyteriaanse kerk op de steun en inzet van slechts een kleine groep leden, behoorlijk opgeleid, niet arm maar ook niet rijk.

Behalve de kerk zelf is er enkele straten verderop “het gebouw van de kerk.” Daar was een zaal en een appartement voor de dominee en momenteel wordt alles verbouwd en uitgebreid, zodat kand. Amged het voorlopig moet stellen met één fonteintje, zonder keuken of douche. Maar hij is enthousiast: de begane grond wordt een condoléanceruimte (wanneer iemand is overleden, wordt er drie dagen gecondoleerd en bij gebrek aan een geschikte ruimte huren mensen daarvoor nu een paviljoentent voor zo’n honderd euro—voor armen een behoorlijk bedrag en ‘s winters is het koud) en krijgt een kleine kliniek: een wacht- en een spreekkamer waar één- of tweemaal per week een dokter uit de stad goedkope medische hulp zal bieden. Condoléanceruimte en kliniek zijn beide bedoeld voor alle dorpelingen, ongeacht kerkelijke kleur.

De eerste verdieping wordt de vernieuwde pastorie en kantoorruimte voor een christelijke instelling. De tweede verdieping wordt een grote zaal, onder andere bedoeld voor toegankelijke kerkdiensten: mensen die het in de orthodoxe kerk niet kunnen vinden maar de drempel van de presbyteriaanse te hoog vinden, zullen hier in deze straat wat meer achteraf hopelijk wel de weg naar het Woord vinden. Mogelijk gaat de zaal ook tijdelijk gebruikt worden voor de gewone zondagse kerkdiensten omdat de kerk zelf veel ouderdomsgebreken vertoont en er na jarenlang wachten hoop is dat de vergunning zal komen om de kerk opnieuw op te bouwen. Het platte dak van het gebouw wordt een club voor de jeugd om het hangen op straat tegen te gaan.

De spannende vraag is nu of er voldoende geld zal komen om alles te realiseren. Kand. Amged en de trouwe leden van de gemeente hebben elk een startbedrag gegeven of geregeld zodat in vertrouwen aan het werk kon worden begonnen, maar er zullen nu toch ook anderen over de brug moeten komen om het werk te kunnen voltooien. Ondertussen zijn er ook de kosten voor alle lopende zaken.

De kinderen in het dorp zijn niet kerkistisch. Zij bezoeken graag zowel de presbyteriaanse als de orthodoxe als de pinkster-zondagsschool, zeker als er aan het einde van het jaar cadeautjes worden uitgedeeld. Vierhonderd kinderen zijn er de laatste zondagmiddag van het jaar. In de kerk zit een grote groep en op het open deel van het dak een nog grotere. En dan zijn er drie kleine, simpele lokaaltjes: met een beetje goede wil zou je hier met vijftien kinderen een leuke kring kunnen maken. Maar er zitten nu in elk lokaaltje vijftig, zestig kinderen en misschien nog wel meer—geen stukje vloer is onbezet. Wonder boven wonder slaagt het team erin alle kinderen een mok, een simpele kerstmuts en een schrift te geven. Een moeder die voor haar kind cadeautjes op komt eisen wordt in de drukte vriendelijk te woord gestaan. Eén van de leiders vertelt me dat het op andere zondagen rustiger is: dan zijn er slechts driehonderd kinderen.

Kand. Amged stelt voor dat ik op oudejaarsavond de dan aanwezige kinderen op iets lekkers zal trakteren. Na wat heen- en weergepraat komen we erop terecht dat ik ook de volwassenen zal trakteren, of liever gezegd, dat ik de basbousa (mierzoete kleefkoek) voor mijn rekening zal nemen die enkele vrouwen reeds als eindejaarstractatie hebben klaargemaakt en waarvoor ze geld willen hebben ten behoeve van het tienermeisjeswerk. Over dat werk heb ik ook al veel goeds gehoord: meer dan honderd meisjes komen erop af en de vrouwen proberen bijvoorbeeld ook lastigere thema’s bespreekbaar te maken zoals misbruik binnen de muren van de familiehuizen waarin verscheidene verwante gezinnen in een Opper-Egyptisch dorp veelal samen in wonen.

Ondertussen heeft kand. Amged er oog voor dat grote aantallen alleen niet alles zeggen. Daarom is hij voor de diverse leeftijdsgroepen in de gemeente ook met catechese-/discipelschapgroepen begonnen: extra Bijbellessen voor kinderen die meer betrokkenheid bij de gemeente tonen, extra toerusting voor jongeren die bijvoorbeeld bij de zondagsschool helpen en een heel curriculum voor volwassenen. Dit laatste wordt door kand. Amged zelf verzorgd: verspreid over enkele jaren wil hij vijftien vakken die hij als student op ons seminarie heeft gevolgd omwerken tot cursussen voor gemeenteleden. Zo heeft hij van onze rector Dr. Atef, gepromoveerd op de uitleg van gelijkenissen bij de bekende Britse nieuwtestamenticus I. H. Marshall, geleerd hoe je in tien stappen een gelijkenis zorgvuldig uit kunt leggen en laat hij een groep van vijftien gemeenteleden nu papers schrijven waarin zij deze stappen gebruiken bij de uitleg van een gelijkenis. In de dagen dat ik in het dorp ben tonen verschillende mensen hun fraaie handgeschreven papers die ze bij de “dominee” inleveren.

Het behoeft weinig betoog dat ik onder de indruk ben van wat kand. Amged me allemaal vertelt. Maar op een gegeven moment vraag ik toch een beetje bezorgd: “Krijg je de gemeente nu ook echt mee in je plannen of moet je uiteindelijk alles zelf doen?” “Nee,” zegt hij, “het is echt teamwerk: ik kijk telkens wie welke taak het best kan doen en die persoon vraag ik dan. Je weet dat ik op het seminarie veel voetbalde: dat is ook teamsport en die ervaring komt nu van pas.” Dat was inderdaad Amged als student: hij zat in de sportcommissie en wanneer er werd gevoetbald, deed hij altijd mee—en tegelijk studeerde hij hard.

Voor de oudejaarsavond is een lang programma in de kerk samengesteld, van half acht tot twaalf uur, met bijdragen uit alle gelederen van de gemeente. Zelf sta ik maar liefst drie keer ingepland: voor een preek/meditatie (niet te lang), om foto’s te laten zien die ik de afgelopen dagen in het dorp heb gemaakt en om te worden geïnterviewd (over de vragen moet ik me geen zorgen maken). Echter, op het laatste moment wordt alles omgegooid. In de pinkstergemeente is oudejaarsochtend iemand overleden en dus is heel het dorp een beetje in rouwstemming. En ‘s middags overlijdt in Caïro een familielid van een lid van de presbyteriaanse kerk. Een uitbundige oudejaarsviering geeft nu geen pas en de meeste onderdelen worden doorgeschoven naar de kerstviering een week later. De preek/meditatie mag nu toch wel wat langer zodat er tijd is om voorafgaand aan Openbaring 20:11-21:8 ook Psalm 90 en Mattheüs 25:31-46 te lezen—het feit dat Psalm 90 in Egypte meer begrafenis- dan oudejaarspsalm is hindert onder deze omstandigheden niet. Het interview vervalt stilzwijgend, maar over de foto’s wordt besloten dat ze toch door mogen gaan—met kerst zal ik er nu eenmaal niet zijn—, zodat er aan het eind van de bijeenkomst toch nog voorzichtig gelach klinkt wanneer vertrouwde dorpsbeelden ineens op het scherm verschijnen.

Met lege handen hoef ik nieuwjaarsmorgen niet terug naar Caïro: van de zondagsschool heb ook ik een mok en een muts ontvangen en aan het eind van de oudejaarsviering heb ik een kunstwerk voor aan de muur, handgemaakt door één van de vrouwen, een Arabische Bijbel en (net als alle aanwezigen) een kalender voor 2013 ontvangen. Daarna volgde voor de laatste maal een overvloedige maal bij één van de gemeenteleden thuis en als klap op de vuurpijl (overdrachtelijk gesproken, in Egypte steekt men met oud en nieuwe nauwelijks vuurwerk af) werd mij even na twaalven buiten bij een ander huis een grote zak met zelfgebakken koekjes in de hand gedrukt: de helft voor kand. Amgad, de andere helft voor mij de komende weken in Caïro.

Zie ook de eerdere foto’s en de volledige fotoserie op Facebook.